Klein Kattendam

Gepubliceerd: 19-2-2024

Een buitengewoon zeldzaam moment voor een buitengewoon boerderijtype. Vorige week was er een feestelijke bijeenkomst ter gelegenheid van de aanwijzing van los hoes Klein Kattendam als rijksmonument. De boerderij, het erf en de bijgebouwen zijn goed bewaard gebleven. De aanwijzing als rijksmonument mag uitzonderlijk genoemd worden. Losse Hoezen op ‘oale groond’ zijn er namelijk nog nauwelijks in Nederland. Susan Lammers, algemeen directeur van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), overhandigde namens staatssecretaris Cultuur en Media, Fleur Gräper, het rijksmonumentenbordje aan de trotse eigenaren, Huub ter Braak en Sabine Deppe.

Zo’n duizend jaar geleden ontwikkelde het boerderijtype los hoes zich in een groot gedeelte van Oost-Nederland, Nedersaksen en Noordrijn-Westfalen. Oorspronkelijk leefden in deze boerderijen de mensen met hun vee onder één dak, in één open ruimte. Voorin bevond zich het woongedeelte van de familie, achterin stonden de koeien, met het jongvee, de paarden en de varkens afgescheiden. In het voorhuis brandde een open vuur, zonder schoorsteen. De boerderijen hadden hoge voor- en achtergevels met topgevels van eikenhout stro en lage zijgevels. De meeste losse hoezen zijn in de loop van de negentiende en vroege twintigste eeuw vervangen door nieuwe boerderijen of gemoderniseerd. Dan trokken bewoners tussen het woongedeelte en het werkgedeelte een brandmuur op, zodat ze apart van de dieren konden leven.

Klein Kattendam

Het bijzondere aan Klein Kattendam is dat het los hoes ongedeeld is gebleven en geen brandmuur heeft gekregen. Het erf is nog altijd onverhard en is omzoomd door eikenbomen, waarvan het hout eeuwenlang werd gebruikt om onderdelen van de boerderij mee te vervangen. De eerste vermelding van het erf Kattendam dateert al uit 1475. Uit onderzoek blijkt dat het hout van enkele gebinten van de boerderij uit 1750-1752 dateert. In de loop van de tijd zijn er steeds onderdelen vervangen, zoals gebinten of stukken van de gevel. Het vlechtwerk met leem van het vakwerk is door bakstenen vullingen vervangen. In de achtergevel, die in Twente als vanouds naar de weg is gekeerd, zijn terugliggende inrijdeuren geplaatst. Ondanks het feit dat meerdere onderdelen in de loop der tijd vernieuwd moesten worden is het aanzicht van Klein Kattendam waarschijnlijk al eeuwenlang min of meer hetzelfde. Een aangezicht dat het waard is beschermd te worden voor komende generaties.

Cultureel erfgoed maakte een prachtige video van Klein Kattendam.